نمایش تغییرات در دارایی‌ها و وجوه نقد یک فعالیت کسب و کار است که اطلاعات مربوط به جریان وجوه نقد را در اختیار ما قرار می‌دهد. به عبارت دیگر، صورت جریان وجوه نقد نشان می‌دهد چه میزان پول نقد وارد شرکت شده و چه مقدار از آن به موارد مختلفی مانند موجودی حساب بانکی و سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت تبدیل شده است. در واقع، این اسناد مالی به ما اطلاعاتی درباره جریان وجوه نقد فعلی و نحوه مصرف آن در فعالیت‌های مختلف کسب و کار ارائه می‌دهند.
البته لازم است توجه داشته باشید که جریان وجوه نقد برای هر شرکت، با توجه به نوع فعالیت‌ها که انجام می‌دهد، ممکن است با شرکت‌های دیگر تفاوت داشته باشد. به عبارت دیگر، برای مثال، یک شرکت تولیدی به دلیل وجود خرید مواد اولیه، یک صورت گردش وجوه نقد دارای تفاوت‌هایی نسبت به شرکت‌های بازرگانی و سرمایه‌گذاری خواهد داشت. در این نوشتار، قصد داریم درباره اقسام مختلف صورت جریان وجوه نقد، بررسی صورت گردش وجوه نقد، کاربردهای آن، روش‌های تهیه گزارش و اجزای موجود در آن بپردازیم.
مطالعه بیشتر: آشنایی با امکانات نرم افزارهای حسابداری
صورت جریان وجوه نقد چیست؟
صورت گردش وجوه نقد، یک نوع گزارش مالی است که اطلاعات اضافی مرتبط با جریان وجوه نقدی که یک شرکت برای فعالیت‌های عادی و سرمایه‌گذاری خود حفظ می‌کند را فراهم می‌آورد. این گزارش، همه جریان‌های خروجی نقدی را که برای فعالیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در یک بازه زمانی مشخص ایجاد می‌شود، نمایش می‌دهد.
این گزارش علل تغییرات در وجه نقد و شبه نقد و خلاصه‌ای از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری، عملیاتی و تأمین مالی را در یک بازه زمانی ارائه می‌کند. اهمیت این نکته را نباید فراموش کرد که در مقایسه با صورت سود و زیان که بر اساس تعهدات تهیه می‌شود، صورت گردش وجوه نقد بر اساس وجوه نقدی تدوین می‌شود تا جریان وجوه نقد شرکت در هر لحظه به وضوح قابل مشاهده باشد.
از آنجا که صورت سود و زیان بر پایه حسابداری تعهدی تدوین می‌شود، امکان دارد سود خالص عملیات جریان نقد را به‌طور کامل نمایش ندهد و گاهی ممکن است شرکت، با وجود سود خالص و رشد، با مشکلات اساسی و حتی ورشکستگی مواجه شود. به منظور حل این مشکلات، از صورت گردش وجوه نقد بهره گرفته می‌شود. صورت جریان وجوه نقد یکی از گزارش‌های مالی است که هر شرکت سهامی در بورس موظف به تدوین آن می‌باشد و به عبارت دیگر، این گزارش جزء اساسی ترین اسناد مالی است که هر شرکت باید ارائه دهد.
مطالعه بیشتر: حسابداری تعهدی چیست؟
کاربرد صورت جریان وجوه نقد
صورت جریان‌های نقدی به ما توضیح می‌دهد که چه مقدار وجه نقد در یک سازمان در طول یک دوره حسابداری تولید و مصرف شده است. این گزارش وجوه نقد را بر اساس نوع فعالیت‌های سازمان دسته‌بندی می‌کند. در نتیجه، گزارش صورت جریان وجه نقد، که توسط حسابداری شرکت‌ها یا شرکت‌های خدمات حسابداری ایجاد می‌شود، اطلاعات مفیدی درباره فعالیت‌های یک سازمان در زمینه تولید و مصرف وجه نقد فراهم می‌کند. این اطلاعات می‌توانند شامل جوانبی نظیر پرداخت سود سهام، تسویه بدهی‌ها، سرمایه‌گذاری مجدد در سازمان به منظور افزایش قابلیت اجرای عملیاتی و نگهداری منابع مالی در دسترس باشند.
علاوه بر این، گزارش جریان وجوه نقد در خصوص فعالیت‌های تأمین مالی سازمان، که به بدهی و حقوق صاحبان سهام (سرمایه) اشاره دارد، اطلاعاتی فراهم می‌کند. هدف اساسی از تدوین صورت جریان وجوه نقد، بررسی دلایل تغییرات موجود در وجوه نقد در یک بازه زمانی مشخص است.
از جمله کاربردهای مهم صورت جریان وجوه نقد، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- یک ابزار برای سنجش عملکرد مالی یک سازمان است.
- همراه با سایر صورت‌های مالی اصلی برای اندازه‌گیری انعطاف‌پذیری مالی به کار می‌رود.
- برای ارزیابی جریان وجوه نقد آتی به کار می‌رود.
- یک ابزار برای بررسی توانایی ایجاد گردش وجوه نقد در آینده است.
- برای ارزیابی توانایی پرداخت سود سهام و نیاز واحد به تأمین مالی خارجی به کار می‌رود.
- ارزیابی تأثیرات رویدادهای غیرنقدی مرتبط با فعالیت‌های سرمایه‌گذاری و تأمین مالی استفاده می‌شود.
مطالعه بیشتر: حسابداری نقدی چیست؟
تقسیم بندی صورت گردش وجوه نقد بر اساس استانداردهای IFRS
لازم به ذکر است که طبق استانداردهای بین‌المللی حسابداری یا IFRS (International Financial Reporting Standards)، صورت جریان وجوه نقد (Cash Flow Statement) به سه بخش تقسیم می‌شود. این بخش‌ها به شرح زیر هستند:
- جریانات نقدی ناشی از عملیات عادی (Cash Flow from Operating Activities)
- جریانات نقدی مشتقه از اقدامات سرمایه‌گذاری(Cash Flow from Investing Activities)
- جریانات نقدی مشتقه از اقدامات تأمین مالی (Cash Flow from Financing Activities)
جریان نقدی در یک کسب و کار، مشابه یک اقیانوس عظیم است که پرداخت هزینه‌ها همواره در حال جریان است و بازدهی‌ها به مانند موج‌ها به سوی خودشان می‌آیند. پول نیز در محیط کسب‌وکار همواره در حال حرکت و تبادل است. برای مدیریت بهینه این جریان نقدی، مهم است که آن را دسته‌بندی کرده و کنترل کنید. جریان وجه نقد نیز به عنوان یک ابزار مهم، فعالیت‌های یک کسب و کار را به دقت منعکس می‌کند.
اهمیت تهیه صورت جریان وجوه نقد
تصور کنید یک شرکت دارای فعالیت‌های سودآور است، اما در واقعیت ممکن است تعهدات مالی آن به‌درستی اجرا نشود. تخلف در پرداخت به کارکنان، فروشندگان و طلبکاران، شرکت را از هدف اصلی خود دور می‌کند. برای درک بهتر از جریان نقدی در یک دوره زمانی، تهیه یک صورت گردش وجوه نقد ضروری است.
بررسی گزارش جریان وجه نقد در یک بازه زمانی خاص، نشان می‌دهد که چه اندازه اعتماد به توانایی شرکت در ایجاد جریان وجوه نقد و انجام تعهدات مالی در آینده داریم. به طور کلی، این گزارش جریان وجه نقد، به کیفیت سود تحقیق شده توسط واحد تجاری اشاره دارد، همانطور که در تعریف استاندارد شماره 2 حسابداری آمده است.
بررسی عملکرد چند ماه گذشته بسیار حیاتی است تا بفهمیم چگونه هزینه‌ها صرف شده‌اند و چگونه فعالیت‌ها در کسب‌وکار پیش رفته‌اند. از این رو، اطلاعات مستقیم از این دوره زمانی به ما کمک می‌کنند تا برنامه‌ها و استراتژی‌های ما را برای آینده بهبود بخشیم. داشتن یک چشم‌انداز قوی از آینده نیز حائز اهمیت است تا اطمینان حاصل شود که منابع مالی لازم برای اجرای تعهدات آینده در دسترس خواهند بود.
صورت جریان وجوه نقد در پیمانکاری ساختمان
این گزارش جریان وجه نقد در قلمرو قراردادهای ساختمانی اهمیت زیادی دارد. این سند مالی یک نمای کلی از جریان‌های ورودی و خروجی پیمانکار ارائه می‌کند و حرکت پول نقد را در کسب‌وکار نشان می‌دهد. در صنعت ساخت و ساز، که در آن هزینه های پروژه، مواد و هزینه های نیروی کار در نوسان است، درک و مدیریت جریان نقدی برای بقا و رشد حیاتی است.
پیمانکاران به شدت به پرداخت‌های به‌موقع مشتریان متکی هستند، که صورت جریان نقدی را به ابزاری حیاتی برای ردیابی مطالبات و تضمین پرداخت بدهی تبدیل می‌کند. این به شناسایی مسائل بالقوه نقدینگی کمک می کند، اقدامات پیشگیرانه را برای حفظ وضعیت مالی سالم و حفظ عملیات موفق در بخش ساخت و ساز پویا و سرمایه بر ممکن می سازد.
مطالعه بیشتر: نحوه ثبت صورت جریان وجه نقد در نرم افزار حسابداری پیمانکاری
نحوه تهیه صورت جریان وجوه نقد
گزارش جریان وجوه نقد بر اساس حسابداری نقدی تدوین می‌شود، به این معنا که تنها زمانی که وجه نقد به صورت فیزیکی جابجا می‌شود، باید در این گزارش ثبت شود. به عبارت دیگر، گزارش جریان وجه نقد به صورت کامل از اصول حسابداری تعهدی معاف است و تفاوت‌های حاصل از نقدی شدن وجوه را پوشش می‌دهد. این گزارش به مدیران این امکان را می‌دهد که در طول بازه‌های زمانی مشخص، حجم وجوه نقد در دسترس شرکت را مشاهده و ارزیابی کنند.
جهت تهیه این نوع صورت مالی در استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی مختلف کشورها، دو روش متداول مستقیم و غیرمستقیم به کار گرفته می‌شود. همچنین، طبق استانداردهای حسابداری ایران نیز امکان استفاده از یکی از این دو روش، یعنی مستقیم یا غیرمستقیم وجود دارد. با این وجود، بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران، اکثر این شرکت‌ها ترجیح می‌دهند که از روش غیرمستقیم در گزارشگری اطلاعات گزارش جریان وجه نقد استفاده کنند. در ادامه، به توضیح این دو روش پرداخته خواهد شد.
صورت جریان وجوه نقد به روش مستقیم
در این روش، تمرکز بر روی دریافت‌های نقدی و مخارج نقدی مرتبط با فعالیت‌های عملیاتی قرار دارد. در روش مستقیم، گردش وجه نقد را به دو بخش گردش نقدی ورودی و خروجی تقسیم کرد. جریان نقد ورودی شامل دریافت وجه نقد از مشتریان به عنوان پرداخت بابت فروش کالا و خدمات، و همچنین دریافت وجه نقد به عنوان حق‌الزحمه، اجاره و کارمزد می‌شود. برای محاسبه این دو عنصر ورودی، می‌توان از فرمول‌های زیر استفاده نمود:
وجوه نقد حاصل از فروش = (حساب‌های دریافتنی پایان دوره – حساب‌های دریافتنی در آغاز دوره) + فروش
وجوه نقد حاصل از ارائه خدمات = (حساب‌های دریافتنی پایان دوره – حساب‌ها دریافتنی ابتدای دوره) + درآمد خدمات
جریان وجوه نقد خروجی نیز شامل هزینه‌های مرتبط با مواد اولیه و هزینه‌های حقوق و دستمزد می‌شود. در ادامه، فرمول محاسبه این دو نوع جریان خروجی نقدی را مشاهده می‌کنید:
وجوه نقد پرداختی بابت مواد اولیه = (موجودی پایان دوره – موجودی ابتدای دوره) + هزینه مواد اولیه
وجوه نقد پرداختی برای حقوق و دستمزد = (حقوق پرداختنی پایان دوره – حقوق پرداختنی ابتدای دوره )+ هزینه حقوق
مطالعه بیشتر: قوانین کسورات حقوق و دستمزد
صورت جریان وجوه نقد به روش غیرمستقیم
در رویکرد غیر مستقیم، توجه به سود عملیاتی و تعدیلات لازم به‌منظور حصول از خالص جریان وجوه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی معطوف می‌شود.
حذف یک خط. برای محاسبه سود عملیاتی به روش غیرمستقیم، لازم است سود یا زیان عملیاتی را با اعمال تعدیلات مناسب به خالص جریان‌های نقدی تبدیل نمایید. برای این منظور، باید شش مرحله زیر را پیگیری کنید:
اول: تشخیص سود عملیاتی که شامل اطلاعات صورت سود و زیان می‌شود.
دوم: تنظیم هزینه‌های غیرنقدی که شامل هزینه‌های استهلاک و منافع پایان خدمت است، علاوه بر مواردی همچون موجودی‌ها، حساب‌های پرداختنی، حساب‌های دریافتنی، پیش‌دریافت‌ها، پیش‌پرداخت‌ها، هزینه استهلاک و هزینه‌های غیرنقدی که به صورت مداوم به سود عملیات افزوده می‌شوند.
عواملی که باید به هر حالت به آنها اضافه شود:
کاهش موجودی‌ها
- کاهش در حساب‌های دریافتنی
- افزایش در حساب‌های پرداختنی
عواملی که باید در هر صورت کسر شوند:
افزایش موجودی‌ها
- افزایش در حساب‌های دریافتنی
- کاهش در حساب‌های پرداختنی
سوم: حفظ تعادل در بخش عملیاتی ترازنامه از طریق:
- افزودن یا کاهش در دارایی‌های مرتبط با فعالیت‌های عملیاتی
- افزودن یا کاهش در بدهی‌های مرتبط با فعالیت‌های عملیاتی.
چهارم: حفظ تعادل بین درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی.
پنجم: اثر گذاری تعدیلات سنواتی بر اقلام جاری، به این صورت است: بدهکار = خروج پول نقد، بستانکار = ورود پول نقد.
- در صورت ورود یا خروج وجه نقد، تأثیر آن به‌صورت مستقیم خواهد بود.
- در موارد دیگر، تأثیر آن توسط خنثی‌سازی موازنه خواهد شد.
ششم: تعدیلات دیگر این مورد زمانی رخ می‌دهد که حساب‌های عملیاتی با دیگر سرفصل‌ها تداخل داشته باشند.
مطالعه بیشتر: هزینه عملیاتی چیست؟
تجزیه و تحلیل صورت جریان وجوه نقد به چه معناست و چه اهمیتی دارد؟
صورت گردش وجوه نقد یا به عبارت دیگر، صورت جریان‌های نقدی، نشان می‌دهد چگونه یک واحد اقتصادی سرمایه خود را صرف می‌کند، چگونه این سرمایه وارد کسب‌وکار می‌شود، و به طور کلی وضعیت گردش وجوه نقد در یک شرکت را مورد بررسی قرار می‌دهد و در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی به کمک می‌آید.
این صورت، تمامی نقدینگی‌های یک شرکت را که از طریق فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های آن ایجاد می‌شود، نمایان می‌سازد. البته، هیچ تعریف جهانی مشخصی از جریان نقدی وجود ندارد، و مفهوم جریان نقد ممکن است بر اساس اعداد مختلفی که به‌عنوان جریان نقد شناخته می‌شوند، تعریف شود. برخی از مدیران مالی همچنین ممکن است جریان نقد را به عنوان جمع درآمدهای خالص و استهلاک کل مدت زمان مشخصی تعریف کنند.
تحلیل صورت جریان وجوه نقد امکان فراهم کردن نیز دارد که نسبت‌های مالی مرتبط با آن برآورد شود. در واقع، این تحلیل‌ها از نشانگرهایی استفاده می‌کنند تا کیفیت سرمایه‌گذاری جریان نقدی یک شرکت را بررسی نمایند. شما می‌توانید با نرم افزار حسابداری کاوش فردا اطلاعات بیشتری در مورد تجزیه و تحلیل افقی و تجزیه و تحلیل عمودی صورت‌های مالی به دست آورید.
و در آخر…
برای حفظ پایداری شرکت یا کسب‌وکار، لازم است از وجوه نقد بهره گرفت. درک منابع ورودی و مصرف وجوه نقد می‌تواند به شما در انجام تعهدات مالی کمک کند. بهره‌گیری از صورت جریان وجوه نقد و انجام پیش‌بینی‌های جریان نقدی، می‌تواند وضعیت مالی شرکت را به خوبی مشخص کرده و نقشه راهی برای مدیریت بهینه وجوه نقد ارائه دهد. جهت ایجاد یا تفهیم بهتر صورت گردش وجوه نقد و پیش‌بینی جریان نقدی، مشاوره با افراد متخصص در زمینه مالی توصیه می‌شود.
