همگی با مفاهیم حسابداری آشنایی داریم، این موضوع که حسابداری به عنوان زبانی برای تمامی کسب و کارها شناخته می‌شود، شاید به گوشتان خورده باشد. اما برای درک دقیق‌تر این حوزه، باید بدانیم که حسابداری چگونه شکل گرفته است، از کجا نشأت گرفته و چه مسیری را طی کرده تا به آن درخت پرباری که اکنون به عنوان زبان تجارت شناخته می‌شود، رشد کند. این مقاله را همراه ما باشید تا مروری بر تاریخچه حسابداری داشته باشیم.
مطالعه بیشتر: آشنایی با امکانات و انواع نرم افزارهای حسابداری
تاریخچه حسابداری در جهان
می‌توان در تمدن‌های باستانی به دنبال سابقه و تاریخچه حسابداری با هزاران سال قدمت بود.
تاریخچه حسابداری را می‌توان به هزاران سال پیش بازگشت و آن را به شکل گیری مهد تمدن در بین النهرین نسبت داد. به نظر می‌رسد که حسابداری، در کنار مهارت نوشتن، در زمانه آن مردم، به شکلی پیشرفته در حوزه شمارش پول و کالا شکل گرفت. سیستم‌های حسابرسی توسط مصریان اولیه و بابلی‌ها در آن زمان ایجاد شدند، در حالی که جمع‌آوری جزئیات مالی مرتبط با رومیان باستان بود.
تاریخچه حسابداری به دوران قبل از استفاده از شمارش عددی بازمی‌گردد. در حدود 7500 سال پیش، در منطقه بین‌النهرین، از اشیاء سفالی کوچک به عنوان وسیله ابتدایی برای ثبت کالاها در حسابداری استفاده می‌شد. هر اشیا نمایانگر مقادیر خاصی از انواع مختلف کالاها مثل غذا، پوشاک و حتی نیروی کار بود.
نیاز به ثبت سوابق مرتبط با کالاها و ارز توسط انواع مختلف عوامل تسریع یافت. اشخاص ثروتمند جامعه تمایل داشتند دارایی‌ها، بدهی‌ها و تعهداتشان را ثبت کنند. بیش از 5000 سال پیش، دفترداران مصری سوابق دقیقی از موجودیات پادشاهی را ثبت می‌کردند و از برچسب‌های استخوانی که بر روی محصولاتی مثل روغن و کتان قرار داشتند، برای پیگیری و ثبت اطلاعاتی مانند مبالغ مالکین و تأمین‌کنندگان استفاده می‌کردند.
حدود ۳۰۰ سال پیش از میلاد، در ایران، برخی از اولین نمونه‌های حسابداری به کار گرفته می‌شد. این سرزمین محل اختراع نشانه‌ها و خطوط دفترداری بود.
مطالعه بیشتر: دریافت دموی رایگان نرم افزار حسابداری پیمانکاری
تاریخچه حسابداری دو طرفه
بعد از شروع و شکل‌گیری اولیه حسابداری در جهان، لوکا پاچیولی به عنوان پدر حسابداری مدرن در جهان شناخته می‌شود، که یک حسابدار ایتالیایی بود. وی در سال ۱۴۹۴، اولین سیستم حسابداری دوطرفه را که تجار ونیزی از آن استفاده می‌کردند، معرفی کرد. اگرچه او مخترع حسابداری در جهان نبود، اما اولین فردی بود که سیستم بدهی‌ها و اعتبارات را در دفاتر تعریف کرد که هنوز هم اساس اصلی سیستم‌های حسابداری امروزی محسوب می‌شود.
او یک چرخه حسابداری جامع را تنظیم کرد که به کسانی که درگیر حسابداری بودند، فرآیند را به وضوح توضیح می‌داد. او در موارد دیگر، دفتری را بر اساس دارایی‌ها و موجودی‌ها، بدهی‌ها، سرمایه، هزینه‌ها و درآمدها معرفی کرد.
برای پیشرفت سیستم حسابداری دوطرفه، عوامل متعددی از قبیل مالکیت خصوصی، سرمایه، تجارت در مقیاس بزرگ، اعتبار، ثبت سیستماتیک، پول و حسابرسی آن، نقش داشتند.
با آغاز انقلاب صنعتی در سال ۱۷۶۰، تعداد شرکت‌ها افزایش یافت و نیاز به سیستم‌های حسابداری پیشرفته‌تری احساس می‌شد. همچنین، رشد شرکت‌ها باعث ایجاد گروه‌های بزرگتری از سرمایه‌گذاران و ساختارهای پیچیده‌تری از مالکیت شد که همه آنها به سیستم‌های حسابداری پیشرفته و مدرن‌تری نیاز داشتند.
در اواسط قرن نوزدهم در اسکاتلند، مفهوم حسابدار رسمی شکل گرفت، زمانی که یک گروه از حسابداران درخواست صدور یک فرماننامه سلطنتی را از ملکه ویکتوریا دادند. به مرور زمان، این حرفه و تخصص متنوع کسانی که در آن کار می‌کردند، به شناخته شدن و قابل احترامی رسید.
موسسه حسابداران رسمی (AICPA) در اواخر قرن نوزدهم در آمریکا تأسیس شد و به سرعت گسترش یافت. این موسسه امتحانات رسمی را برای اعضای خود تعیین کرد و حامیان حسابداران دارای مدرک رسمی، بسیار مورد توجه قرار گرفتند.
جدول ترتیب زمانی حسابداری
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، حسابداری دارای یک تاریخچه گسترده است که به هزاران سال پیش برمی‌گردد. از آغاز با یک سیستم ساده‌ترین ثبت تراکنش‌ها، به مرور زمان به یک سیستم پیچیده و جامع مدیریتی تبدیل شده است. در جدول زمانی زیر، تاریخچه حسابداری به طور کلی به تصویر کشیده شده است.
- قبل از 3300 سال میلاد: روی لوح‌های گلی، نمونه‌های باستانی حسابداری بازگو می‌شود، نشان‌دهنده سوابق مالیاتی اولین استفاده مستند از این نظام است.
- در سال 1854، اولین انجمن حرفه‌ای حسابداری تأسیس شد.
- در دهه 1880، ویلیام باروز ماشین اضافه‌کردن را اختراع کرد، که سرعت و دقت حسابداری را بهبود بخشید.
- در دهه 1930، فرانک ویلسون، حسابرس IRS، نقض‌های مالی را کشف کرد که منجر به دستگیری آل کاپون شد. (نخستین استفاده از حسابداری قانونی)
- در سال 1955، شرکت جنرال الکتریک اولین کامپیوتر را برای انجام وظایف حسابداری مانند پردازش حقوق و دستمزد تهیه کرد.
- در سال 1978، نرم‌افزار صفحه‌گسترده VisiCalc معرفی شد که امکان مدل‌سازی مالی را بر روی کامپیوتر فراهم کرد.
تاریخچه حسابداری در ایران
تاریخ حسابداری در ایران، با یک سابقه طولانی همراه است و می‌توان تاریخچه حسابداری ایرانیان را به پنج دوره اصلی نسبت داد:
- قبل از ظهور اسلام.
- پس از اسلام تا دوره قاجاریه.
- از زمان حکومت سلطنتی قاجار تا انقلاب مشروطه.
- از انقلاب مشروطه تا سال ۱۳۴۰.
- از دهه ۴۰ تا امروز.
1-حسابداری قبل از ظهور اسلام
همانگونه که اشاره شده است، تاریخچه حسابداری در ایران به حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. در اثر حفریات برخی بخش‌های تخت جمشید، اطلاعاتی از قبیل مهره‌های شمارشی و ابزارهای حسابداری کشف شده که به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد و شروع حسابداری در ایران را نشان می‌دهد.
2-تاریخچه حسابداری پس از اسلام تا دوره قاجاریه
پس از ورود اسلام به ایران، صنعت حسابداری نیز همانند بسیاری از جوانب دیگر، تحت تغییرات قرار گرفت. روابط اقتصادی و قوانین حسابداری، تحت تأثیر قوانین اسلامی قرار گرفتند؛ اما این تغییرات بیشتر در ارتباط با روابط تجاری بین مردم و محله‌های کوچک رخ داد تا در حکومت و دوران سلطنتی. دلیل این امر می‌تواند عدم تبعیت اولیه از حکومت‌هایی مانند عباسیان و امویان باشد.
3-حسابداری از دوران قاجار تا انقلاب مشروطه
حسابداری در این دوره تغییراتی زیادی را تجربه کرد. این تغییرات بیشتر به دلیل تغییرات در سیستم‌های مالی در دوران قاجار بوده است. یکی از عوامل اصلی این تحولات، استفاده از مشاوران آمریکایی به عنوان حسابداران در امور مالی ژاندارمری بود. واگذاری امتیازهای استخراج نفت به ویلیام ناکسی بریتانیایی و نیز واگذاری امتیازهای تاسیس بانک‌ها به خارجیان، باعث تحولات جدی در سیستم‌های حسابداری شد.
4-حسابداری از انقلاب مشروطه تا سال ۱۳۴۰
تاریخچه حسابداری مدرن و نوین در ایران به این دوره بازمی‌گردد. با پیروزی انقلاب مشروطه و تصویب قانون اساسی، در شرایطی که کشور با مشکلات مالی شدیدی روبرو بود، اولین بودجه مدرن کشوری، اولین قانون مالیاتی، اولین قانون تجاری و اولین قوانین حسابداری تصویب شدند.
در سال ۱۳۱۵ شمسی، ۱۲ دانشجوی حسابداری برای ادامه تحصیلات حسابداری به انگلستان از طریق بانک ملی ایران اعزام شدند. همچنین، اولین موسسه آموزش حسابداری در ایران در سال ۱۳۵۳ تأسیس شد و به نام دانشگاه حسابداری و علوم مالی شناخته می‌شود.
5-حسابداری از دهه ۴۰ تا امروز
پس از گذشت چندین سال از سال 1345 شمسی در ایران، ساختارهای اقتصادی و حسابداری توسعه یافت و این توسعه به گونه‌ای بود که نیاز جامعه و شرکت‌های مختلف به حسابداران حرفه‌ای بیشتر شد. همچنین پس از انقلاب اسلامی، با برقراری حکومت جدید، نیاز به حسابداران در جامعه به شدت افزایش یافت و این موضوع منجر به گسترش آموزشگاه‌ها، موسسات و دانشگاه‌های حسابداری شد.
در دو دهه گذشته، با پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی در ایران، استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری به‌منظور مدیریت امور چندجانبه، به دلیل اطمینان و راحتی بیشتری که ارائه می‌دهند، گسترش یافته است و از آن زمان تا به امروز، کاربردهای این نرم‌افزارها به صورت مداوم در حال افزایش است.
برای مطالعه در مورد نحوه ثبت کدینگ حسابداری پیمانکاری و استفاده از آن به جای دفاتر، بر روی لینک کلیک کنید.
پدر علم حسابداری در ایران
دکتر فضل‌الله اکبری به عنوان پیشروی علم حسابداری در ایران شناخته می‌شود. او پس از اخذ لیسانس در دانشکده حقوق، به عنوان کارمند در شرکت ملی نفت مشغول به کار شد. در سال ۱۳۳۰، در موسسه علوم اداری دانشکده حقوق دانشگاه تهران، مدرک فوق لیسانس خود را در رشته علوم اداری و بازرگانی کسب کرد و سپس به آمریکا رفت و در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی دکترای حسابداری را اخذ کرد. پس از اتمام تحصیلات، به وطن بازگشت و در موسسه علوم اداری به فعالیت تدریسی اشتغال یافت و در سال ۱۳۳۷ به عنوان اولین استاد حسابداری در دانشگاه تهران منصوب شد.
چه روزی به عنوان روز جهانی حسابدار نامیده می‌شود؟
هر سال در 15 آذر (معادل 2 تا 8 دسامبر)، در ایران به عنوان روز حسابدار نامگذاری می‌شود. این نامگذاری بر اساس درخواست فدراسیون بین‌المللی حسابداران (IFAC) است که از کشورهای عضو خود در سراسر جهان خواسته است تا روزی را در تقویم رسمی خود به همین نام اعلام کنند و مراسم و گردهمایی‌های ویژه‌ای را برگزار کنند.
پانزدهم آذرماه، روز جهانی حسابدار است، یک فرصت بی‌نظیر برای ارج نهادن به خدمات حسابداران که نقش بسیار مهمی در فرآیند تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در سطوح خرد و کلان دارند. امیدواریم که این ارزشمند‌ترین خدمات، بیش از پیش توجه و ارزشیابی همه دست‌اندرکاران در زمینه‌های اجرا، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در حوزه مالی، بهره‌مند شود.
مطالعه بیشتر: مسیر و فرصت های شغلی حسابداری
و در آخر…
همانطور که در این مقاله بیان شده است، علم حسابداری پدیده‌ای جدید در صحنه تجارت نیست و تاریخچه حسابداری به دوران‌های گذشته بازمی‌گردد. همچنین، حسابداری تنها توسط یک ملت یا قوم خاص تأسیس نشده است، بلکه توسعه آن به علت رویدادهایی در سرتاسر جهان اتفاق افتاده است و به طور کلی، حسابداری به عنوان یک محصول جهانی مطرح می‌شود.
اگر تمایل به خرید یک نرم‌افزار حسابداری مناسب برای کسب و کار خود دارید، می‌توانید با دانلود نسخه‌ی آزمایشی رایگان نرم‌افزار حسابداری کاوش فردا، تمامی امکانات و عملکرد پشتیبانی را به صورت رایگان برای مدت یک ماه ارزیابی کنید. اگر مایل به ادامه کار با نرم‌افزار حسابداری مورد نظر خود هستید، می‌توانید هزینه‌ی آن را پرداخت کرده و نرم‌افزار را خریداری کنید، همچنین از یک سال پشتیبانی رایگان نیز بهره‌مند خواهید شد.
در صورتی که نیاز به راهنمایی بیشتری در این زمینه دارید، می‌توانید با تیم پشتیبانی ن نرم‌افزار حسابداری کاوش فردا تماس بگیرید.
