حسابداری ارزی نقش مهمی در ثبت و مدیریت معاملات مالی با ارزهای خارجی دارد. در این نوع حسابداری، مفاهیمی مثل تسعیر ارز، واحد پول گزارشگری و تفاوت نرخ ارز اهمیت زیادی پیدا می‌کنند. اگر از ابزارها و نرم‌افزارهای مناسب استفاده شود، می‌توان از اشتباهات پرهزینه جلوگیری کرد و اطلاعات مالی دقیق‌تری به دست آورد.
نرم افزار حسابداری باعث می‌شوند معاملات ارزی با دقت و سرعت بیشتری ثبت شوند. این نرم‌افزارها با امکاناتی مثل تسعیر خودکار و پشتیبانی از چند ارز مختلف، احتمال خطا را کمتر می‌کنند و اطلاعات مالی شرکت‌ها را قابل اعتمادتر و قابل تحلیل‌تر می‌سازند؛ به‌ویژه در زمان‌هایی که نرخ ارز نوسان دارد.
حسابداری ارزی چیست؟
حسابداری ارزی شامل مجموعه‌ای از فرآیندهای مالی است که برای ثبت معاملات انجام‌شده با ارزهای خارجی مانند دلار، درهم و سایر ارزها به کار می‌رود. در این نوع حسابداری، ثبت دقیق تسهیلات ارزی، محاسبه تسعیر ارز در پایان سال مالی، و نحوه ثبت فروش ارز حاصل از صادرات از مواردی هستند که نیاز به دقت بالایی دارند.
یکی از چالش‌های اصلی در حسابداری ارزی، نوسانات نرخ ارز است. این تغییرات می‌توانند تأثیر زیادی بر محاسبه سود و زیان شرکت داشته باشند. برای مثال، اگر ابتدای سال ۱۰ هزار دلار بابت معامله‌ای دریافت کرده باشید و ثبت حسابداری آن را انجام داده باشید، ولی تا پایان سال نرخ ارز بیش از دو برابر شود، حال باید مشخص شود که محاسبه سود شرکت بر اساس نرخ روز معامله انجام می‌شود یا بر اساس نرخ تسعیر ارز در پایان سال مالی. پاسخ به این پرسش، نقش مهمی در ثبت صحیح اطلاعات مالی دارد.
در نهایت، وظیفه حسابدار ارزی این است که ارزش معاملات ارزی را به درستی به واحد پول گزارشگری تبدیل کند تا اطلاعات مالی دقیق، قابل مقایسه و قابل اعتماد باشند.
مطالعه بیشتر: راهنمای کامل حسابداری در ارزهای دیجیتال | نکات و بهترین روش‌ها
واحد پول گزارشگری با واحد پول عملیاتی چه تفاوت‌هایی دارد؟
در ثبت حساب‌های ارزی در دفاتر، باید به تفاوت بین «واحد پول عملیاتی» و «واحد پول گزارشگری» توجه کرد. صورت‌های مالی، که گزارش‌های اصلی هر واحد حسابداری هستند، بر اساس واحد پول گزارشگری تهیه می‌شوند.
واحد پول عملیاتی معمولاً همان واحد پولی است که شرکت در محیط اقتصادی اصلی خود با آن کار می‌کند؛ یعنی جایی که بیشتر درآمدها و هزینه‌های نقدی شرکت در آن ایجاد و خرج می‌شود.
برای تعیین واحد پول عملیاتی، باید این موارد را در نظر گرفت:
- با کدام واحد پول، قیمت‌گذاری و دریافت وجوه مربوط به کالا یا خدمات انجام می‌شود؟
- با کدام واحد پول، هزینه‌های اصلی مثل حقوق و خرید مواد پرداخت می‌شود؟
مثلاً اگر شرکت شما در ترکیه شعبه‌ای دارد، واحد پول عملیاتی آن شعبه لیر خواهد بود. اما چون شرکت اصلی در ایران قرار دارد، صورت‌های مالی نهایی با ریال تهیه می‌شوند و ریال، واحد پول گزارشگری شرکت است.
تسعیر ارز در حسابداری به چه معناست؟
بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۱۶، «تسعیر» به معنای تبدیل اطلاعات مالی بر پایه ارز خارجی به واحد پول گزارشگری (مثلاً ریال) است. به زبان ساده، زمانی که حسابداران با معاملات ارزی سر و کار دارند، باید صورت‌های مالی را از یک ارز خارجی به ریال تبدیل کنند.
تسعیر ارز معمولاً زمانی کاربرد دارد که با شرکت‌ها یا افراد خارجی معامله می‌کنیم و ارز متفاوتی درگیر است، یا حتی زمانی که در داخل کشور هم از ارز خارجی در مبادلات استفاده می‌شود. در هر دو حالت، لازم است تسعیر ارز انجام شود.
اما چطور این تسعیر در حسابداری ثبت می‌شود؟ در زمان انجام معامله، ابتدا باید مبلغ معامله بر اساس نرخ ارز همان روز به ریال تبدیل و ثبت شود. سپس، بسته به نوع معامله (مثل خرید یا فروش)، اطلاعات در نرم‌افزار حسابداری وارد می‌شود و در سیستم ثبت می‌گردد.
مطالعه بیشتر: آموزش استانداردهای حسابداری و حسابرسی
چه عواملی بر نرخ تسعیر ارز تأثیر می‌گذارند؟
در پایان سال مالی، برای ثبت رویدادهای مربوط به تسعیر ارز و محاسبه سود یا زیان ناشی از آن، ابتدا باید نرخ تسعیر ارز مشخص شود. این نرخ نشان‌دهنده ارزش مبادله بین دو واحد پول است.
به طور کلی، دو نوع نرخ تسعیر وجود دارد:
- نرخ مستقیم: میزان پول داخلی مورد نیاز برای به‌دست آوردن یک واحد ارز خارجی.
- نرخ غیرمستقیم: مقدار ارز خارجی لازم برای دریافت یک واحد پول داخلی.
طبق استانداردهای حسابداری، نرخ تسعیر همان نرخ تبدیل ارزهاست؛ چه تبدیل ارز خارجی به ریال، چه بین دو ارز خارجی مانند تبدیل لیر به دلار.
برای تعیین نرخ تسعیر، استاندارد حسابداری ۱۶ توصیه می‌کند از «نرخ‌های در دسترس» استفاده شود، چون منبع رسمی مشخصی برای این نرخ اعلام نشده است. یکی از منابع معتبر، سامانه سنا است.
با این حال، در برخی روزهای سال نوسانات شدید در بازار ارز رخ می‌دهد. در این شرایط، می‌توانید به‌جای نرخ روز، از میانگین نرخ ماهانه استفاده کنید. اگر این روش را انتخاب می‌کنید، باید در تمام سال فقط از همین روش پیروی کنید تا وحدت رویه حفظ شود.
مطالعه بیشتر: پایان سال مالی چیست؟ تعریف و تفاوت آن با تقویم مالی
تفاوت اقلام پولی و غیرپولی در ثبت‌های حسابداری مرتبط با تسعیر ارز چیست؟
در ثبت حسابداری ارزی، ابتدا باید مشخص کنیم کدام اقلام مشمول تسعیر هستند و کدام نه. فقط اقلام پولی قابل تسعیر هستند، اما اقلام غیرپولی تسعیر نمی‌شوند.
اقلام پولی شامل وجه نقد، دارایی‌ها و بدهی‌هایی هستند که قرار است با مبلغ مشخصی از پول نقد تسویه شوند؛ مانند پیش‌پرداخت‌ها، بدهکاران و بستانکاران ارزی، مانده حساب‌های ارزی در بانک‌ها یا موجودی صندوق ارزی شرکت.
در مقابل، اقلام غیرپولی مثل موجودی کالا قابل تسعیر نیستند. مثلاً اگر کالایی را از خارج خریده باشید و بعد نرخ ارز تغییر کند، ارزش آن کالا در حسابداری تغییری نخواهد کرد.
مراحل انجام حسابداری ارزی چیست؟
برای ثبت اسناد حسابداری مربوط به ارز و تسهیلات ارزی، باید با مفهوم تسعیر ارز آشنا باشید. این موضوع زمانی مطرح می‌شود که شرکت، معاملات ارزی انجام دهد؛ مثلاً کالا وارد کند یا صادرات داشته باشد. اگر شرکت با چند ارز مختلف کار می‌کند، بهتر است هر ارز را به‌صورت جداگانه در سیستم حسابداری تعریف کند.
بعد از ثبت ارزها و معاملات مربوط به هرکدام، لازم است مانده ارزی را به واحد پول گزارشگری تبدیل کنیم. برای این کار، کافی است مانده ارزی را در نرخ تسعیر ضرب کنیم. نتیجه، معادل ریالی مانده ارزی خواهد بود.
اما بخش مهم‌تر، محاسبه تفاوت تسعیر است. این تفاوت زمانی ایجاد می‌شود که نرخ ارز در طول زمان تغییر کند. مثلاً اگر ابتدای سال یک میلیون دلار با نرخ ۲۸ هزار تومان تسعیر شده و معادل ۲۸۰ میلیارد ریال ثبت شده باشد، ولی در پایان سال با نرخ ۳۰ هزار تومان به ۳۰۰ میلیارد ریال برسد، اختلاف ۲۰ میلیارد ریالی همان تفاوت تسعیر است.
حسابداران باید برای این تفاوت سند ثبت کنند و آن را در حساب سود یا زیان تسعیر ارز ثبت نمایند؛ بسته به اینکه نرخ ارز افزایش یا کاهش یافته است.
منظور از نرم افزار حسابداری ارزی چیست؟
در برخی شرکت‌ها لازم است اسناد حسابداری به صورت هم‌زمان هم به ریال و هم به ارز ثبت شوند. این نیاز معمولاً در شرکت‌هایی وجود دارد که در زمینه واردات و صادرات فعالیت می‌کنند، یا با شرکت‌ها و پیمانکاران خارجی همکاری دارند؛ مثل شرکت‌های ایرانی فعال در خارج از کشور یا شرکت‌هایی با سرمایه‌گذاری مشترک.
نرم‌افزار حسابداری کاوش ابزارهای گوناگونی برای مدیریت حساب‌های ارزی فراهم کرده است. این امکانات شامل مواردی مانند ثبت و تهیه گزارش‌های چندارزی، انجام خودکار تسعیر ارز، ثبت فاکتورهای فروش با ارز خارجی، تسویه حساب‌های ارزی، امکان افزودن ارزهای جدید توسط کاربر و پشتیبانی از اصل ثبات واحد پول در حسابداری می‌شود.
مطالعه بیشتر: دریافت دموی رایگان نرم افزار حسابداری پیمانکاری
نکات انتخاب نرم افزار حسابداری چند ارزی
برای انتخاب نرم‌افزار حسابداری ارزی، حتما دقت کنید که از چند ارز پشتیبانی کند. یعنی بتوانید تراکنش‌ها و گزارش‌ها را با ارزهای مختلف ثبت و بررسی کنید. در نرم‌افزار کاوش این امکان وجود دارد تا ارزهای مورد نیازتان را تعریف کرده و هنگام ثبت اسناد یا تهیه گزارش، ارز دلخواهتان را انتخاب کنید.
سؤالات متداول درباره حسابداری ارزی
آیا اقلام غیر پولی هم مشمول تسعیر ارز می‌شوند؟
اقلام غیر پولی مانند موجودی کالا مشمول تسعیر ارز نمی‌شوند. منظور این است که اگر کالایی را از خارج خریداری کرده‌اید و بعد از آن نرخ ارز تغییر کرده است، ارزش موجودی کالای شما تغییری نخواهد کرد و نیازی به تسعیر ندارد.
برای ثبت تفاوت ناشی از تسعیر ارز چه کاری باید انجام داد؟
در زمان بروز تفاوت تسعیر ارز، حسابدار باید سند حسابداری مربوط را صادر کند. این تفاوت با توجه به افزایش یا کاهش نرخ ارز، در حساب سود یا زیان ناشی از تسعیر ارز ثبت می‌شود.
نرخ تسعیر ارز را از کجا باید گرفت؟
بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۱۶، نرخ تسعیر ارز باید از نرخ‌های قابل دسترس و موجود در بازار به دست آید. در واقع، مرجع مشخص و ثابتی برای اعلام نرخ تسعیر ارز وجود ندارد.
چگونه می‌توان واحد پول عملیاتی را مشخص کرد؟
برای شناسایی واحد پول عملیاتی باید چند عامل اصلی را در نظر گرفت:
- ارزی که قیمت‌گذاری و دریافت درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات عمدتاً بر اساس آن انجام می‌شود.
- ارزی که هزینه‌های اصلی مانند خرید مواد اولیه و پرداخت دستمزدها با آن پرداخت می‌شود.
