صنعت ساختمان‌سازی به عنوان یکی از مهم‌ترین و سودآورترین صنایع کشور شناخته می‌شود و بسیاری از افراد با سرمایه‌گذاری در بافت‌های فرسوده شهری و تبدیل آن‌ها به آپارتمان‌های مدرن، به دنبال افزایش سرمایه خود هستند. در این میان، آشنایی کامل با مراحل ساختمان سازی و اولویت‌بندی آن‌ها، برای مهندسان، پیمانکاران تازه کار و حتی افرادی که قصد ساخت یا بازسازی منزل خود را دارند، امری ضروری است. شناخت دقیق این مراحل، به کاهش قابل توجه زمان، هزینه و انرژی در پروژه‌های ساختمانی کمک شایانی می‌کند.
شرکت نرم افزار حسابداری کاوش در این مقاله، با ارائه راهنمایی جامع و گام به گام برای مراحل ساختمان سازی در سال 1403، به دنبال آن است تا کوتاه‌ترین و اقتصادی‌ترین مسیر را برای رسیدن به ساختمان رویایی شما هموار کند. با مطالعه این مقاله، می‌توانید با صرف کمترین هزینه و زمان، به ساختمانی با کیفیت دست یابید.
صفر تا صد مراحل ساختمان‌سازی
ساختمان سازی فرایندی گام‌به‌گام و زمان‌بر است که با وجود پیچیدگی‌های ظاهری، با کمی صبر و حوصله قابل انجام است. چه از صفر شروع کنیم و زمینی را خریداری کنیم، چه بخواهیم یک سازه قدیمی را بازسازی کنیم، مراحل ساخت یک ساختمان نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای مرحله‌به‌مرحله است. هدف نهایی این فرایند، تبدیل یک سازه به فضایی مطابق با نیازها و سلیقه‌های ماست. از آنجا که هر مرحله از ساخت‌وساز، از جمله مراحل ابتدایی، مستلزم بررسی دقیق جزئیات حقوقی است، داشتن یک برنامه منسجم و پیگیری مستمر آن، کلید موفقیت در این پروژه خواهد بود.
با توجه به سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی که در ساخت خانه مورد نیاز است، در نظر گرفتن ارزش افزوده و رشد احتمالی زمین خریداری‌شده در آینده از اهمیت بالایی برخوردار است؛ این امر موجب می‌شود که سازنده و سرمایه‌گذار از زیان‌های احتمالی در امان بمانند.
در ادامه، مراحل ساختمان سازی به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند: مراحل اولیه، مراحل اجرایی ساخت‌وساز، و مرحله پایانی که هر کدام به تفصیل توضیح داده خواهند شد.
مطالعه بیشتر: راهنمای کامل قوانین مشارکت در ساخت و نقش آن در ساخت و ساز
مراحل اولیه ساختمان‌سازی
در این بخش از مراحل ساختمان سازی در ایران، مراحل آغازین برای تبدیل یک ساختمان قدیمی به زمینی آماده برای شروع ساخت و ساز شرح داده می‌شود.
۱- دریافت پروانه و مجوز برای تمامی مراحل ساخت ساختمان
نخستین گام در فرایند ساخت‌وساز، دریافت مجوزهای لازم برای تخریب ساختمان است. اگر پروژه به‌صورت مشارکتی اجرا می‌شود، مسئولیت اخذ مجوزها با سازنده است، اما در صورتی که مالک قصد نوسازی دارد، تمامی مراحل اخذ مجوزها باید توسط خود او انجام شود.
در این مرحله، پس از آماده‌سازی مدارک لازم برای تخریب ساختمان، باید به دفاتر خدمات الکترونیک مراجعه کرد. پس از ارائه مدارک، دفتر خدمات الکترونیک یک کارشناس را برای بازدید از محل پروژه تعیین می‌کند و کارشناس، پس از بازدید، دستور نقشه را به سازنده ارائه می‌دهد.
۲- دستور نقشه
دستور نقشه شامل اطلاعاتی است که سازنده آن را به یک دفتر نقشه‌کشی ساختمان تحویل می‌دهد و درخواست طراحی نقشه ساختمان را ارائه می‌کند. این اطلاعات شامل موارد زیر است:
- ابعاد اصلاح‌شده زمین
- نوع کاربری
- تعداد طبقات مستقل
- سطح اشغال طبقات و سایر مشخصات
مطالعه بیشتر: نحوه ثبت کدینگ حسابداری پیمانکاری
۳- ارسال نقشه به شهرداری
نقشه اولیه که توسط دفتر فنی و مهندسی طراحی شده است، پیش از اجرا نیاز به تأییدیه معاونت شهرسازی دارد. این تأییدیه برای تعیین و پرداخت عوارض تراکم بر اساس قوانین الزامی است.
۴- تعیین مهندس ناظر
پس از پرداخت عوارض شهرداری، مدارک اولیه از معاونت شهرسازی دریافت می‌شود و بر این اساس، دفتر خدمات ساختمان اقدام به تعیین مهندس ناظر می‌کند. مراحل اجرایی ساختمان پس از عقد قرارداد رسمی با مهندس ناظر آغاز می‌شود. اما پیش از شروع تخریب ساختمان، رعایت نکات ضروری الزامی است.
مطالعه بیشتر: دریافت دموی رایگان نرم افزار حسابداری پیمانکاری
مراحل اجرای ساختمان
پس از تخریب کامل سازه قبلی، مراحل اجرای ساختمان آغاز می‌شود. البته پیش از شروع، باید خاک منطقه توسط آزمایشگاه خاک تأیید شود تا از توانایی آن در تحمل تعداد طبقات و واحدها اطمینان حاصل شود. همچنین، فضای کافی برای ورود و خروج ماشین‌آلات و مصالح باید فراهم شده باشد.
۱- گودبرداری و پی‌کنی
گودبرداری اولین گام در مراحل ساختمان سازی است. در نقشه اولیه که توسط مهندس طراحی شده، تعداد طبقات و ابعاد فونداسیون به‌دقت مشخص شده است. خاکبرداری تا عمقی انجام می‌شود که به خاک بکر برسد؛ این سطح مستحکم از رانش و نشست جلوگیری کرده و امکان پی‌ریزی مطمئن را فراهم می‌آورد. معمولاً سطح زیرین پی‌ها باید حداقل ۱.۵ تا ۲ متر پایین‌تر از تراز زمین قرار گیرد.
۲- مقاوم‌سازی
پس از اتمام گودبرداری، مهندس سازه مقاومت زمین را ارزیابی می‌کند. بسته به شرایط زمین و تعداد طبقات، ممکن است نیاز به مقاوم‌سازی بیشتر از طریق ایجاد دیوارهای سنگی یا سایر روش‌ها باشد تا به استحکام مطلوب برسد.
۳- قالب‌بندی فونداسیون
قالب‌بندی صحیح فونداسیون مرحله مهمی است که پس از مقاوم‌سازی آغاز می‌شود. قالب‌ها می‌توانند از مواد مختلف مانند فلز، چوب، پلاستیک یا آجر ساخته شوند. دقت و مهارت در قالب‌بندی اهمیت زیادی دارد زیرا مقدمه‌ای برای بتن‌ریزی است.
۴- آرماتوربندی فونداسیون
پس از قالب‌بندی، آرماتوربندی فونداسیون تحت نظارت مهندس سازه انجام می‌شود. قطر و حجم میلگردها بسته به تعداد طبقات تعیین می‌شود تا سازه استحکام کافی را داشته باشد.
۵- بتن‌ریزی
در این مرحله از مراحل ساختمان سازی، قالب‌ها با بتن پر می‌شوند. ترکیب بتن به گونه‌ای انجام می‌شود که ساختاری سنگین و بدون فضای خالی ایجاد شود. پس از ریختن بتن، زمان کافی برای خشک‌شدن و شکل‌گیری کامل آن در نظر گرفته می‌شود. در حین بتن‌ریزی باید به عواملی چون میزان آب، حداقل عیار سیمان و فاصله مناسب آرماتورها دقت کرد تا از تخلخل و حباب هوا جلوگیری شود.
۶- اجرای ستون‌ها
سه تا چهار روز پس از بتن‌ریزی، آرماتورهای ستون به آرماتورهای ریشه متصل می‌شوند. پس از بررسی دقیق و اطمینان از تطابق آن‌ها با نقشه، بتن‌ریزی پای ستون‌ها انجام می‌شود. در پروژه‌های کوچک، بتن‌ریزی ستون‌ها ممکن است به صورت دستی انجام شود.
۷- ساخت و اجرای اسکلت ساختمان (فلزی و بتنی)
پس از قالب‌بندی و بتن‌ریزی ستون‌ها، نوبت به ساخت اسکلت ساختمان می‌رسد. اسکلت می‌تواند بتنی، فلزی یا چوبی باشد، اما رایج‌ترین گزینه‌ها اسکلت بتنی یا فلزی هستند که در صورت رعایت اصول، سازه‌ای مستحکم و ایمن فراهم می‌کنند. ستون‌های اصلی و حمال، که بیشترین بار را تحمل می‌کنند، ابتدا اجرا می‌شوند و سپس ستون‌های فرعی در کناره‌ها نصب می‌شوند.
۸- اجرای تیرها و سقف‌ها
سقف‌سازی قبل از دیوارچینی صورت می‌گیرد. در این مرحله، سقف به بخش‌های کوچکتر تقسیم و با استفاده از تیرچه‌ها تقویت می‌شود. امروزه به دلیل مزایای بلوک‌های ساختمانی مدرن مانند هبلکس، از آجر برای سقف استفاده نمی‌شود و بلوک هبلکس به دلیل ویژگی‌های عایق‌بندی جایگزین شده است.
۹- دیوارچینی داخلی و خارجی
آخرین مرحله از ساخت، دیوارچینی داخلی و خارجی است. مصالحی همچون بلوک‌های هبلکس به دلیل خواص عایق حرارتی و صوتی طرفداران بیشتری دارند. همچنین، استفاده از دیوارهای پیش‌ساخته برای بخش‌های خارجی متداول است. پس از دیوارچینی، بتن‌پاشی برای استحکام بیشتر انجام می‌شود. دیوارهای داخلی معمولاً به ضخامت ۱۰ سانتی‌متر و دیوارهای بیرونی به ضخامت ۱۵ سانتی‌متر اجرا می‌شوند.
مطالعه بیشتر: راهنمای جامع پروژه های عمرانی: معرفی انواع قراردادها و اجرا
مراحل پایانی ساختمان‌سازی
عملیات مختلفی که پیش از نازک‌کاری در مراحل ساختمان سازی انجام می‌شود، در ادامه توضیح داده شده‌اند.
۱- اجرای تأسیسات و خدمات ساختمانی
پس از تکمیل مراحل ساختمان سازی، اقدامات فنی و تخصصی آغاز می‌شوند که شامل نصب و راه‌اندازی تأسیسات مورد نیاز ساختمان است. این مراحل به‌شرح زیر هستند:
- نصب دودکش‌ها
- نصب هواکش‌ها توسط متخصصان
- لوله‌کشی گاز، فاضلاب، برق و سیم‌کشی
- تأسیسات آتش‌نشانی
- آهن‌کشی محل آسانسور
۲- مراحل قبل از نازک‌کاری
پس از تکمیل تأسیسات، تنها چند گام دیگر برای رسیدن به مرحله نازک‌کاری باقی می‌ماند:
- کف‌سازی طبقات
- نصب چارچوب درب و پنجره‌ها
- گچ‌کاری و سیمان‌کاری دیوارها و سقف‌ها
۳- نازک‌کاری
در این مرحله، عملیات تکمیلی و زیباسازی ساختمان انجام می‌شود که شامل موارد زیر است:
- کاشی‌کاری و سرامیک‌کاری
- اجرای نمای بیرونی ساختمان
- نصب کابین آسانسور
- نصب کابینت‌های آشپزخانه
- نصب درب و پنجره‌ها
- ساخت و نصب کمدهای دیواری
- نقاشی و دکوراسیون داخلی
۴- مرحله پایانی: دریافت گواهی پایان کار
صدور گواهی پایان کار نشان‌دهنده اتمام پروژه و تأیید رعایت اصول و استانداردهای ساختمانی است. بدون این گواهی، نقل و انتقال ملک یا خرید و فروش آن امکان‌پذیر نخواهد بود.
