تهاتر در حسابداری به معنای مبادله یا تسویه بدهی‌ها و مطالبات میان طرفین است. در گذشته‌های دور، مردم کالاها را به صورت مستقیم با یکدیگر مبادله می‌کردند؛ مثلاً اگر شما کالایی تولید کرده بودید که بیشتر از نیازتان بود، آن را به بازار می‌آوردید و در ازای آن چیزی که به آن نیاز داشتید، دریافت می‌کردید. این نوع مبادله که به صورت کالا به کالا بود، در واقع همان تهاتر امروزی است.

با گسترش استفاده از پول و تغییر شکل مبادلات، این روش دچار تحول شد و به گونه‌ای مدرن‌تر در آمد که امکان انجام آن بین چندین نفر نیز فراهم شد. تهاتر، چون قانونی است، در حسابداری هم پذیرفته شده و اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند از این روش برای تسویه بدهی‌ها و مطالبات خود استفاده کنند. در این فرآیند، نیاز است که برنامه‌های مالی و اسناد مرتبط به درستی ثبت شوند.

استفاده از نرم ‌افزار حسابداری در فرآیند تهاتر اهمیت زیادی دارد، زیرا این نرم‌افزارها به دقت و صحت ثبت اسناد مالی کمک می‌کنند. با ثبت خودکار اطلاعات و انجام محاسبات دقیق، خطر خطای انسانی کاهش می‌یابد و مدیران می‌توانند به راحتی وضعیت بدهی‌ها و مطالبات خود را پیگیری کنند. این امر موجب تسهیل در تصمیم‌گیری‌های مالی و تسویه سریع‌تر بدهی‌ها می‌شود.

تهاتر در حسابداری چیست؟

تهاتر در حسابداری زمانی اتفاق می‌افتد که شما کالا یا خدمات خود را در ازای دریافت کالا یا خدمات از فرد دیگری مبادله کنید. به عبارت ساده‌تر، وقتی دو طرف بدون استفاده از پول، کالا یا خدمات خود را با هم تعویض می‌کنند، این عمل تهاتر نامیده می‌شود. اگر این مبادله در دفاتر قانونی حسابداری ثبت و به‌طور رسمی سند حسابداری شود، به آن عملیات تهاتر در حسابداری گفته می‌شود.

مطالعه بیشتر: انواع سند در حسابداری

تهاتر حساب‌های دریافتنی و پرداختنی

وقتی شما کالا یا خدمات را به صورت نسیه به شرکت یا شخص دیگری می‌فروشید، باید در سند حسابداری حساب‌های دریافتنی را ثبت کنید. از طرف دیگر، اگر کالا یا خدماتی از یک شرکت دیگر به صورت نسیه خریداری کنید، حساب‌های پرداختنی شما بستانکار می‌شود.

حالا فرض کنید شما با یک شخص حقیقی یا حقوقی معامله می‌کنید و هم از او طلبکار هستید و هم به او بدهکار. در این شرایط، با توافق و صلاحدید طرفین، می‌توانید حساب‌های دریافتنی و پرداختنی را تهاتر کرده و این تهاتر را در حسابداری ثبت کنید.

مطالعه بیشتر: انواع حساب های پرداختنی و دریافتنی

تهاتر در استاندارد حسابداری

با توجه به اینکه تهاتر می‌تواند توانایی استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی برای درک بهتر معاملات واحد تجاری را کاهش دهد، استانداردهای حسابداری برای کاهش این اثرات، رعایت نکات خاصی را ضروری می‌دانند. اگر قصد دارید در حسابداری از تهاتر استفاده کنید، می‌توانید به استانداردهای حسابداری زیر مراجعه کنید:

• بند 31 و 32 استاندارد حسابداری شماره 1
• بند 22 استاندارد حسابداری شماره 2
• استانداردهای حسابداری با شماره‌های 3، 8، 11، 35، 36 و 37

انواع تهاتر در حسابداری

در قانون، تهاتر به سه نوع قهری، قراردادی و قضائی تقسیم می‌شود. تهاتر قهری زمانی اتفاق می‌افتد که بدون توافق طرفین و بدون دخالت آن‌ها صورت گیرد. در تهاتر قراردادی، طرفین با توافق یکدیگر و با تنظیم یک قرارداد کتبی یا شفاهی معامله را انجام می‌دهند. تهاتر قضائی نیز زمانی است که بر اساس حکم دادگاه و با شرایطی که در حکم مشخص شده، انجام می‌شود.

در حسابداری، تهاتر به معنای تسویه و پایاپای کردن حساب‌ها است. انواع تهاتر در حسابداری عبارتند از:

• تهاتر دارایی‌ها با بدهی‌ها در صورت‌های مالی
• تهاتر درآمدها با هزینه‌ها در گزارش‌های مالی
• تهاتر جریان‌های نقدی در صورت جریان وجوه نقد

ثبت تهاتر در حسابداری

زمانی که شما با طرف مقابل خود تهاتر انجام می‌دهید، ابتدا باید به طور جداگانه بدهکار و بستانکار شوید تا بتوانید عملیات تهاتر را به درستی انجام داده و آن را در حسابداری مالی ثبت کنید. در ادامه، یک نمونه عمومی از ثبت تهاتر در ارتباط با حساب‌های دریافتنی و پرداختنی را در زیر توضیح داده‌ایم.

ثبت تهاتر در حسابداری مربوط به حساب های دریافتنی و حساب های پرداختنی

فروش کالا به صورت نسیه

خرید کالا به صورت نسیه

اگر بخواهید حساب‌های دریافتنی و پرداختنی خود را با طرف مقابل تهاتر کنید، باید ثبت زیر را در دفتر روزنامه و سایر دفاتر حسابداری انجام دهید:

قوانین و شرایط تهاتر در حسابداری

برای انجام عملیات تهاتر در حسابداری، علاوه بر داشتن شرایط لازم، باید طبق استانداردهای حسابداری عمل کنید. به عنوان یک واحد تجاری، شما نمی‌توانید دارایی‌ها و بدهی‌ها یا درآمدها و هزینه‌ها را بدون شرایط خاص تهاتر کنید، مگر اینکه در یکی از استانداردهای حسابداری، تهاتر آن‌ها مجاز یا الزامی شناخته شده باشد.

مطالعه بیشتر: آموزش استانداردهای حسابداری و حسابرسی

چه زمانی از تهاتر استفاده می‌شود؟

تهاتر بین شما و شرکت یا شخص مقابل زمانی انجام می‌شود که طرف مقابل شما کالا یا خدمات مورد نظر شما را داشته باشد و شما هم قادر به تأمین کالا یا خدمات طرف مقابل باشید. در این صورت، می‌توانید با تحویل و دریافت همزمان کالا یا خدمات، عملیات تهاتر را انجام دهید.

مطالعه بیشتر: دریافت دموی رایگان نرم افزار حسابداری پیمانکاری

آیا در تهاتر از پول استفاده می‌شود؟

در تهاتر، معامله بدون رد و بدل شدن پول انجام می‌شود. با این حال، اگر ارزش کالا یا خدماتی که شما به طرف مقابل ارائه می‌دهید، بیشتر یا کمتر از کالا یا خدمات دریافتی باشد، برای تسویه حساب و جبران تفاوت ارزش، ممکن است نیاز باشد مبلغی هم برای مابه‌التفاوت رد و بدل کنید.

محدودیت‌های تهاتر چیست؟

اگرچه تهاتر در حسابداری، مزایای زیادی برای طرفین معامله دارد، اما محدودیت‌هایی هم وجود دارد که عبارتند از:

• برای انجام تهاتر، باید همزمان کالا یا خدمات مورد نیاز شما توسط فروشنده‌ای عرضه شود که به کالا یا خدمات شما نیاز داشته باشد.
• در تهاتر، ارزش کالاها نسبت به یکدیگر قابل سنجش نیست و باید براساس ارزش پولی قیمت‌گذاری شوند.
• اگر بخواهید از شخص دیگری کالایی به میزان معین خریداری کنید، ممکن است نتوانید همان میزان کالا را به فروش برسانید.
• در مورد نگهداری و تهاتر کالاهای فاسدشدنی، ممکن است به دلیل زمان‌بر بودن فرایند یافتن خریدار، با مشکلاتی مواجه شوید.

نمونه درخواست تهاتر ارزش افزوده

در حال حاضر، چون اظهارنامه مالیاتی به صورت سیستمی تکمیل و ارسال می‌شود و سازمان امور مالیاتی از طریق این اظهارنامه اطلاعات کاملی از خرید و فروش‌های شما دریافت می‌کند، دیگر نیازی به ارائه درخواست تهاتر مالیات بر ارزش افزوده نیست. اما در گذشته که ارائه درخواست الزامی بود، یک نمونه از سند تهاتر ارزش افزوده به شکل زیر است.

سند مربوط به خرید کالا مشمول ارزش افزوده

سند مربوط به فروش کالا مشمول ارزش افزوده

سند تهاتر ارزش افزوده

نتیجه گیری

تهاتر در حسابداری به این معناست که کشورها، شرکت‌ها و حتی افراد برای خرید کالا یا خدمات مورد نیاز خود با فروشندگان معامله می‌کنند. با این حال، در برخی شرایط اقتصادی یا تحریمی، ممکن است امکان جابجایی پول وجود نداشته باشد یا برای کاهش هزینه‌ها، تصمیم به انجام معاملات کالا به کالا گرفته شود.

معامله کالا به کالا، که به آن تهاتر گفته می‌شود، علاوه بر مزایای خود، می‌تواند چالش‌هایی را برای شرکت‌ها به همراه داشته باشد. بنابراین، برای جلوگیری از هرگونه ضرر و زیان، ضروری است که درک کافی از این مفهوم داشته باشید. به ویژه در شرکت‌ها، برای ثبت صحیح سند تهاتر در حسابداری، رعایت استانداردهای حسابداری الزامی است.