یکی از روش هایی که بسیاری از دولت ها در کشورهای دنیا از آن کسب درآمد می کنند دریافت مالیات بر ارزش افزوده می باشد. دولت با دریافت مالیات به صورت مداوم خدمات ضروری را برای جامعه ارائه می دهد. در سال های اخیر در کشورهای متعدد، تدوین و اجرای قانون مالیات نشان می دهد که مالیات یک منبع قابل اتکا برای دولت است.
از مزیت این نوع مالیات می توان به سادگی وصول و پرداخت آن نسبت به سایر انواع مالیات ها از جمله مالیات شرکت ها اشاره کرد. این مزیت سبب شده به عنوان رایج ترین نوع مالیات شناخته شود. در ادامه این مقاله با مفهوم مالیات بر ارزش افزوده، موارد معاف از این نوع مالیات، نحوه محاسبه آن آشنا خواهیم شد که در نهایت با توضیحات ارائه شده می توانید با کمک یک نرم افزار حسابداری ساده هم این نوع مالیات را محاسبه کنید.
مقدمه
یکی از نکاتی که هر حسابدار باید در مورد آن باید اطلاع داشته باشد انواع مالیات هایی است که یک شرکت باید پرداخت کند. در سود و زیان یک شرکت مالیات ها به شکل مستقیم تاثیر دارند. مالیات بر ارزش افزوده یکی از انواع مالیات هایی است که طبق قانون باید از مصرف کننده کالا دریافت شود. همچنین تولید کننده ها هم در جایگاه مصرف کننده مواد اولیه باید بخشی از مالیات را پرداخت کنند. در هر مرحله از چرخه تولید کالا تا مصرف هر جا ارزشی به کالا یا خدمات افزوده شود مقدار مالیات هم اضافه خواهد شد.
تعریف مالیات بر ارزش افزوده
در این متن به تعریف مالیات بر ارزش افزوده خواهیم پرداخت. مالیات های بر ارزش افزوده یا Value-added Tax از زمان شروع تولید تا زمان فروش آن و در پی افزایش ارزش محصول یا کالا تعیین می شود. مقدار مالیاتی که یک فرد برای کالا پرداخت می کند متناسب با هزینه مصرفی محصول است. این نوع مالیات جزو انواع مالیات های غیر مستقیم است. سیستم مالیاتی ارزش افزوده در بیش از 160 کشور جهان استفاده می شود. ارزش افزوده همان طور که از نامش پیداست ارزشی حساب می شود که در مراحل مختلف به اجناس و کالاها افزوده شده که به طور زنجیروار مراحل چندگانه ای را از تولید تا مصرف طی می کند.
- ارزش افزوده کالا: به عنوان مثال برای تولید نان ابتدا باید کشت گندم صورت گیرد که در نهایت بار دهد. کارها و خدماتی که روی زمین انجام می شود موجب افزودن ارزش به کالا می شود. در مرحله بعد از برداشت گندم به کارخانه رفته و به آرد تبدیل می شود. همین امر سبب می شود ارزشی به ارزش محصول اضافه شود. در نهایت این امر نانوا نان را با افزودن ارزش نهایی عرضه می کند و به این فرایند ارزش افزوده کالا می گویند.
- ارزش افزوده خدمات: در بحث ارزش افزوده خدمات می توان واردات ماشین را در نظر گرفت. در ابتدا یک وارد کننده ماشین آن را از یک کشور خارجی به ایران وارد می کند. در گام بعدی ماشین ها به فروشندگان می رسد و در جهت توزیع ماشین ها در بین خرده فروشان ارزش دیگری بر آن افزوده می شود و در بین خرده فروشان در ازای فروش محصولات، مجدد ارزش دیگری بر آن اضافه می گردد.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
انوع مالیات بر ارزش افزوده به 3 دسته تقسیم بندی می شوند. 1-ارزش افزوده تولیدی 2-ارزش افزوده مصرفی 3-ارزش افزوده درآمد.
- ارزش افزوده تولیدی: یکی از انواع مالیات بر ارزش افزوده، ارزش افزوده تولیدی است و از این نوع ارزش افزوده، بر فروش کالاهای مصرفی و بر فروش کالاهای سرمایه ای، اعمال مالیات صورت می گیرد. بدین معنی که بنگاه اقتصادی با خرید کالا هیچ اعتبار مالیاتی را کسب نمی کند.
- مالیات بر ارزش افزوده مصرفی: همه مخارج سرمایه گذاری ناخالص در ارزش افزوده مصرفی حذف می شود. به این علت که براساس کالاها و خدمات مصرفی است.
- مالیات بر ارزش افزوده درآمد: در ارزش افزوده درآمد که یکی دیگر از انواع مالیات بر ارزش افزوده محسوب می شود، مالیات بر فروش تولید خالص کالاهاست و پس از کسر هزینه استهلاک به سرمایه گذاری خالص، ارزش افزوده از نوع درآمد به آن تعلق می گیرد
نرخ مالیات بر ارزش افزوده
در کشورهای مختلف جهان نرخ مالیات بر ارزش افزوده متفاوت است. و بر طبق شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن ها تعیین می شود. به عنوان مثال نرخ ارزش افزوده عمومی در سال 99 در ایران، 9 درصد بود که 6 درصد از این مقدار مربوط مالیات آن و 3 درصد باقی مانده مربوط به عوارض آن است. در کشور مقصد بر روی محصولات ارزش افزوده بر روی محصولات وضع می شود و در بیشتر کشورها به کالاها و خدمات صادراتی ارزش افزوده ای تعلق نمی گیرد. در چنین شرایطی از سوی تولید کننده ها مالیاتی بر قیمت نهایی کالای صادر شده وضع نمی شود.
مواردی که به منظور مصارف خود تهیه می شود ارزش افزوده به آن ها تعلق گرفته و کالاهای دخانی و سوختنی از جمله سیگار و تنباکو نرخ مالیات بر ارزش افزوده بیشتری نسبت به سایر محصولات و کالاهای خود دارند.
مزایا مالیات بر ارزش افزوده
از جمله مزایایی که باعث شده تا کشورهای زیادی از سیستم مالیات بر ارزش افزوده استفاده کنند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بستن راه های فرار مالیاتی: یکی از مزایا مالیات بر ارزش افزوده بستن برای فرار از مالیات است. مالیات هایی که توسط فروش های آنلاین پرداخت نمی شود میلیاردها دلار برای آن کشور در پی دارد. این مبلغ می تواند صرف نیازهای خدمات عمومی شود.
- انگیزه بیشتر برای کسب درآمد: در این نوع مزایا مالیات بر ارزش افزوده، شهروندان قادرند مقدار بیشتری از درآمد کسب شده را نگهداری کنند و در هنگامی که قصد خرید داشتند به دریافتی آن ها مالیات تعلق می گیرد و این تغییر موجب ایجاد انگیزه در افراد می شود که در پی کسب درآمد بیشتری باشند.
معایب مالیات بر ارزش افزوده
- داشتن هزینه اضافی برای کسب و کارها
- زیاد بودن قیمت ها برای قشر با درآمد پایین
- افزایش اندازه و هزینه های دولت
- کند کردن اقتصاد و از بین بردن مشاغل
- افزایش کسری بودجه دولت
چه کالاهایی معاف از مالیات بر ارزش افزوده هستند؟
در پاسخ به این سوال که چه کالاهایی معاف از مالیات بر ارزش افزوده هستند می توان گفت که همه کالاها و محصولات تولید شده از جمله محصولات کشاورزی فرآوری نشده، دام و طیور زنده، زنبور عسل، انواع کود، سم، بذر و نهال، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات، سویا، شیر، پنیر، شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان، کتاب، دفاتر تحریر، انواع کاغذ چاپ، انواع دارو، لوازم مصرفی، خدمات درمانی، خدمات تشخیصی، پیشگیری و… از جمله موارد معاف از مالیات بر ارزش افزوده می باشند.
مالیات بر ارزش افزوده در حسابداری
ثبت مالیات بر ارزش افزوده از جمله وظایف حسابداران است. مسئولیت حسابداران برای حسابداری ارزش افزوده این است که دو سر فصل متفاوت را تهیه کنند.
- مالیات بر ارزش افزوده خرید
- مالیات بر ارزش افزوده فروش
استفاده از نرم افزارهای حسابداری یکی از راه هایی است که به ساده تر شدن ثبت در حسابداری مالیات ارزش افزوده کمک می کند. به عبارتی با پیشرفت روز علم و تکنولوژی در زمینه های متفاوت، بخش حسابداری هم از این پیشرفت بهره مند شده است.
مالیات بر ارزش افزوده در حسابداری اهمیت بسیاری دارد از این رو نرم افزارهای حسابداری زیادی نیز وجود دارد که امکانات پیشرفته ایی از جمله ثبت مالیات های بر ارزش افزوده، محاسبه ما به التفاوت های صورت حساب های پرداختی و دریافتی و دریافت میزان بدهکاری و طلبکاری کسب و کارها را دارند. همچنین می توان سرفصل هایی از جمله ارزش افزوده پرداختی و ارزش افزوده دریافتی در این نرم افزارهای حسابداری ایجاد کرد و داده های مربوط به آن را ثبت کرد. یکی از مزایای استفاده از نرم افزار حسابداری برای ثبت مالیات های ارزش افزوده افزایش دقت و صحت اطلاعات است که در نهایت موجب دسترسی راحت تر به ثبت داده ها خواهد بود.
سخن پایانی
بر خلاف مالیات بر درآمد که از درآمد نهایی اخذ می شود، مالیات ارزش افزوده به صورت مرحله به مرحله و در هر نقطه از چرخه تولید تا مصرف که ارزشی به کالا و خدمات اضافه می شود، محاسبه شده و اخذ می شود. به همین دلیل بار محاسباتی و حسابداری بر دوش اصناف خواهد بود. از آن جایی که تخلف و فرار مالیاتی کمتر است درآمد بیشتری برای دولت ایجاد خواهد شد. درضمن یادآوری این نکته ضروری است که این نوع مالیات را باید مصرف کننده بپردازد.
